Dit monumentale pand werd in oude documenten al in 1280 genoemd en is diverse keren nieuw opgebouwd, voor het laatst in 1686. Maar om de zoveel jaren is restauratie aan de orde. En dan vooral ook van het molenrad.
Rond 1975 werden de waterwerken bij de Armenmolen door het waterschap vernieuwd, de Itterbeek werd deels gekanaliseerd en er kwamen een nieuwe lossluis en maalsluis.
Het metalen molenrad dat dateert uit ca. 1935 moet, vooral ten gevolge van het ontstaan van roest, regelmatig worden gerepareerd en geschilderd. In 1997 werd het rad voor het laatst volledig gerestaureerd en rond 2009 vonden reparaties plaats.
In 2020 moest het molenrad opnieuw geschilderd worden, maar de enige geschikte, milieuvriendelijke, verf kon er alleen op worden aangebracht als het metaal van het molenrad volledig vrij zou zijn van roest en verfresten. De enige reële optie is dan: Zandstralen. Maar om dat ter plaatse te doen zou heel moeilijk en heel kostbaar worden.
Een familielid van de eigenaars, met veel monteurservaring, bood aan om het rad helemaal uit elkaar te halen, naar een fabriek te brengen en het dáár te laten zandstralen en “moffelen”. De verwachting is dat het gemoffelde metaal veel langer vrij blijft van roest, dan wanneer het geschilderd wordt.
Ná het moffelen moet het molenrad natuurlijk weer in zijn oorspronkelijke staat worden opgebouwd.
Maar…. We dachten eerst dat alle onderdelen met bouten aan elkaar zaten bevestigd.
Helaas bleek, dat in de loop der tijd heel veel onderdelen aan elkaar gelast waren.
Heel veel extra werk dus. Het los slijpen van grote stalen onderdelen is een heidense klus. En daarna moeten alle ontstane beschadigingen weer met nieuw laswerk worden hersteld.
Een ander “probleempje” is, dat alle onderdelen zorgvuldig in een vaste volgorde moeten worden gedemonteerd en later weer gemonteerd. Elke schoepenblad blijkt anders te zijn. Het gewicht varieert van 14 tot 20 kg per stuk, vaak door een afwijkende dikte van het staal, maar ook omdat de vorm en uitvoering van elk schoepenblad verschilt.
De dochter van onze monteur, net afgestudeerd als “game-artist”, zag het als uitdaging om het rad met al haar onderdelen in 3-D in de computer te zetten en alle onderdelen eenduidig te nummeren. Ook hielp ze “pa” bij het demonteren van het molenrad.
Bij de demontage moesten zo’n 250 bouten worden losgehaald. Daarbij gingen er enkele verloren, omdat ze zo vast zaten, dat ze bij het losdraaien afbraken. Een lastige bijkomstigheid hier, is, dat het een afwijkende Engelse maat bouten betreft, die weer vrij duur is in aanschaf.
Eén van de vragen nu is of ze allemaal moeten worden vervangen door bouten met een metrische maat, of dat het ontbrekend aantal bouten moeten worden aangevuld met bouten met die “Engelse” maat. Maar alle bouten moeten natuurlijk wèl passen in de oude gaten. Want het moffelen zorgt ervoor dat er ook een laagje “verf” in de boutgaten komen de gaten daardoor kleiner worden.
Eind september is de demontage-klus geklaard. Alle onderdelen worden nu waar nodig hersteld.
Alle gelaste schoepenbladen en montage-ringen worden daarna van nieuwe gaten voorzien, zodat zij ook later met bouten op het molenrad kunnen worden bevestigd.
Bij het verwijderen van het molenrad bleek de houten deur van de zgn “maalsluis”, er slecht aan toe te zijn. Het onderste deel bleek aardig verrot te zijn. Daarom wordt getracht deze winter een nieuwe sluisdeur te plaatsen.
Dit betekent dat het molenrad van de Armenmolen in de winter van 2020-2021 uit het straatbeeld van Neeritter is verdwenen.
Voorjaar 2021 is het molenrad dan gerestaureerd en weer jarenlang goed beschermd tegen alle roestinvloeden.